Na cmentarzu w Szklarskiej Porębie Dolnej przy ul. L.
Waryńskiego miejsce ostatniego spoczynku znalazło wiele osób
związanych z miastem. Na licznych nagrobkach widnieją napisy w
języku niemieckim „Glassmeister”- „mistrz szkła”.
Spoczywają tutaj mistrz malarstwa na szkle Julius Ludwig (1850 -
1918), który pochowany został na lewym dolnym polu, zaraz za główną
bramą cmentarza, czy mistrz szlifierski Ernst Wriese (1854 - 1914) i
jego syn Alfred Wriese (1882 - 1914), który kontynuował zawód
ojca. Nagrobek tej rodziny znajduje się w prawym dolnym narożniku,
powyżej ruin domu pogrzebowego. W połowie dolnej części
cmentarza, na prawo od głównej alejki pochowany jest mistrz
szlifierski August Wennrich (1825 - 1878), a trochę powyżej
spoczywa mistrz szlifierski Oskar Simon (1874 - 1927). Na lewo,
powyżej stojącej centralnie "kaplicy Preusslerów",
właścicieli tutejszych hut szkła, znajduje się nagrobek mistrza
Ernsta Liebiga (1859 - 1927), a w połowie górnej części
cmentarza, na lewo od głównej alejki pochowany został mistrz
hutniczy Hermann Wennrich (1864 - 1931).
Cmentarz znany jest jako miejsce pochówku Carla Hauptmanna (1858 - 1921), starszego brata karkonoskiego laureata literackiej Nagrody Nobla Gerharta Hauptmanna. Rozkochany w Karkonoszach Carl Hauptmann swoje idee filozoficzne propagował poprzez literaturę. Do jego najbardziej znanych utworów należy "Księga Ducha Gór”, niedawno przetłumaczona na język polski. Carl Hauptmann dokonał korekty tłumaczenia na język niemiecki powieści Wł. Reymonta "Chłopi". Jego wkład w nadaniu przekładowi doskonałej formy przyczynił się do przyznania Wł. Reymontowi w 1924 r. Nagrody Nobla, gdyż jury korzystało właśnie z niemieckiego przekładu. Pomnik nagrobny Carla Hauptmanna ustawiony został z prawej strony, zaraz za murem powyżej "kaplicy Preusslerów". Z tym pięknym pomnikiem, który wieńczy symboliczny, zrywający się do lotu znad płomieni ptak, powojenna historia obeszła się brutalnie; został on przez wandali niemal doszczętnie rozbity. W latach 1982 - 1983 pomnik nagrobny Carla Hauptmanna został poddany rekonstrukcji, a obecnie ustawiony jest koło muzeum – Domu Hauptmannów w Szklarskiej Porębie, zaś na cmentarzu znajduje się granitowa płyta.
W prawym górnym narożniku, pod cmentarnym murem znajdują się dwa ostatnio odnowione nagrobki rodziny Bölsche. Wilhelm Bölsche (1861 - 1939) - pisarz i biolog, pionier idei ochrony przyrody, dziennikarz, krytyk literacki, przyjaźnił się z Carlem i Gerhartem Hauptmannami. Wiele jego prac przetłumaczonych zostało na język polski: "Szkice zoologiczne", "Dni stworzenia", "Miłość w przyrodzie" czy "O pochodzeniu człowieka". W latach trzydziestych Wilhelm Bölsche stworzył karkonoskie muzeum geologiczno-przyrodnicze, które mieściło się przy ul. Muzealnej 5. Prowadził też przez lunetę obserwacje astronomiczne, co budziło wśród mieszkańców Szklarskiej Poręby niekłamany podziw. Dzięki nim stał się, jak sam siebie żartobliwie określał "władcą Karkonoszy". Dawniej jego imieniem nazwano drogę z Marysina na Śnieżne Kotły (dziś szlak żółty) oraz grań dzielącą Duży Śnieżny Kocioł od Małego. Szklarska Poręba uczciła go nadaniem honorowego obywatelstwa. Jego nagrobek ozdobiony został wierszem Angelusa Silesiusa, najwybitniejszego śląskiego poety doby baroku:
"Człowieku,
co kochasz
W
to się zamienisz
Gdy
kochasz Boga
zamienisz
się w Boga,
Gdy
kochasz ziemię,
Zamienisz
się w ziemię."
(tłum.
aut.)
Obok, w bliźniaczym nagrobku pochowane zostały żona Johanna z d. Walther (1863-1923) i córka Johanna (1900 - 1935), która była jego sekretarką.
Poniżej na prawo pod murem znajduje się nagrobek Hannsa Fechnera (1860 - 1931) i jego żony Hannah z domu Riehm (1865 - 1934). Na tym skromnym nagrobku widnieją fascimile podpisów małżonków oraz ich nazwiska i lata życia. Hanns Fechner był znanym malarzem, profesorem berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych. W Szklarskiej Porębie Średniej mieszkał w chacie przy ul. Dolnej 9. Był członkiem honorowym „Stowarzyszenia Artystycznego Św. Łukasza w Szklarskiej Porębie", założycielem "Śląskiego Związku Teatrów Ojczyźnianych" czy pomysłodawcą organizowanego corocznie w Szklarskiej Porębie festynu z okazji Nocy Św. Jana. Na skutek choroby utracił wzrok i ociemniały dyktował żonie wspomnienia ze swego artystycznego życia. Opowiadał o ludziach, których portretował, nadając książce tytuł "Ludzie, których malowałem". Hannach Fechner spędziła prawie dwadzieścia lat na misji katolickiej w Indiach, zakładając tam wiele szkół i przedszkoli. Po powrocie z misji propagowała indyjską kulturę.
W górnej części cmentarza, po jego lewej stronie, niedaleko od bocznej bramy cmentarnej, prawie obok od siebie znajdują się dwa nagrobki Maxa Schlickera i Gustava Bertholda. Max Schlicker (1862 - 1936) był właścicielem znanej winiarni i hurtowego składu win. Jego lokal znajdował się przy ul. Jedności Narodowej 16 (obecnie kawiarnia "Kaprys"). Winiarnia była miejscem spotkań artystów i literatów. Niestety nagrobek Maxa Schlickera uległ wiosną 1998 r. częściowej dewastacji. Gustav Berthold był dyrektorem i dyrygentem stojącej na wysokim poziomie tutejszej orkiestry. Szczególnie popularne były jej letnie występy organizowane w muszli koncertowej w parku miejskim.
Przez lata stan zabytkowego cmentarza w Szklarskiej Porębie Dolnej był bardzo zły. Obecnie prowadzone są na nim prace renowacyjne zmierzające do przywrócenia temu niezwykłemu miejscu porządku i należnego wyglądu.
dr Przemysław Wiater
