Góry Izerskie to wymarzone miejsce do uprawiania turystyki rodzinnej. Ich częściowo łagodna linia sprawia, że Góry Izerski zdobywać mogą zarówno najstarsi jak i najmłodsi turyści. Sieć pokrytych szutrem szlaków prowadzonych po czasem stromo opadających stokach sprawia, że jest to jedno z najlepszych miejsc do uprawiania kolarstwa górskiego. Zimą Góry Izerskie zamieniają się w mekkę dla narciarzy klasycznych. Stowarzyszenie Bieg Piastów od pierwszych opadów śniegu, aż do późnej wiosny utrzymuje tu ponad 100 kilometrów tras narciarskich. Biegają po nich zarówno olimpijczycy jak i całe rodziny. Spotkać tu można było również psie zaprzęgi. Alpejski klimat sprawia, że husky i malamuty czuły się tu jak u siebie w domu. Izery to góry łagodne, a jednocześnie fascynujące pod względem przyrodniczym i geologicznym.
Zajmują około 1000km2, a część polska około 400km2, a więc niemal połowę*. Tworzą rozległy i rozgałęziony system grzbietów, masywów i odosobnionych szczytów. Spłaszczone kopulaste wierzchołki, przechodzące w początkowo łagodne, a niżej stromo opadające stoki odzwierciedlają skomplikowane procesy geologiczne i tektoniczne, które kształtowały pasmo.Rozczłonkowane głębokimi dolinami rzek i potoków, upstrzone skalnymi ostańcami, a czasem ostrymi skaliskami tworzą niezwykły krajobraz. Góry Izerskie są nieznacznie asymetrycznie nachylone ku południowemu-wschodowi. W tym samym kierunku z północnego zachodu przebiegają główne izerskie grzbiety.
Północne stoki, zwłaszcza Oldrzychowskiego i Hejnickiego Grzbietu, są bardzo strome. Południowe zaś łagodniej przechodzą w pogórze, a we wschodniej części w Karkonosze. Znaczne obszary w Górach Izerskich tworzą rozległe zrównania wierzchowinowe porośnięte łąkami i kosodrzewiną. Największa z nich to Izerska Łąka przez którą meandruje Izera. To chyba najbardziej niezwykła rzeka w Polsce, bo jej górny bieg wygląda jak dolny wielu innych rzek. Takie osobliwości czynią z Góry Izerskie niezwykłą krainę, którą koniecznie trzeba odwiedzić!
Góry Izerskie mają złożoną budowę. Geologowie przypisują je do metamorfiku izerskiego. To formacja geologiczna powiązana z inną - krystalinikiem karkonosko-izerskiem, budującym Karkonosze i część czeskich Góry Izerskie. W polskich Górach Izerskich występują przede wszystkim gnejsy, granitognejsy oraz łupki łyszczykowe. Niewielki kamieniołom w Kotlinie, w którym wydobywano piryty.Ale między pospolitymi skałami kryją się również cenniejsze dla człowieka skały i kruszce: kwarc w bardzo czystej postaci, turmaliny, granaty, ruda cyny, kobaltu, nieco złota i wiele innych. Kilka miejsc na mapie Gór Izerskich okazało się wyjątkowo hojnych. Walonowie wskazywali na Wieczorny Zamek (Zwalisko), Jagnięcy Potok na Izerskiej Łące, Złotą Jamę oraz Dolinę Małej Kamiennej.
Jednak najbardziej znane ze "skarbów" było ujście Šafirovego potoku do Jizerki na Malej jizerskej louce. Lista minerałów jakie tam znajdowano jest długa: amfibole, apatyty, diopsyty, tytanity, ametysty, awanturyny, chalcedony, chryzoprazy, kryształy górskie, granaty, cyrkony, turmalin i czarne ilmenity, nazywane izerynami. Zapisy z 1845r. świadczą, że izeryny były niezłym źródłem dochodu mieszkańców Jizerky i Gross-Iser. Kobiety i dzieci wybierały je z potoków i sprzedawały do Berlina i Drezna na wyrób biżuterii żałobnej. Najcenniejsze ale zarazem najrzadsze w Górach Izerskich są rubiny i szafiry. Znajdowane okazy osiągają do 1 cm wielkości i uchodzą za najpiękniejsze w Europie.Minerałem mającym największe znaczenie przemysłowe w polskich Górach Izerskich okazał się niemal czysty kwarc. Występuje w postaci grubej na kilkaset metrów i długiej na 10km żyły. Najpłycej zalega na samym szczycie Białego Kamienia (1088m n.p.m.). Wydobycie kwarcytu w tym miejscu rozpoczęte już w XIIIw. kontynuowane do niedawna było w kopalni "Stanisław". Do 1902r. przerabiano go na szkło kryształowe w izerskich hutach.
Kolejnym bogactwem z wnętrza gór są tryskające wody. Źródła izerskich potoków i rzek są zasobne w bardzo smaczną wodę. Jednak najwartościowsze są wody mineralne. W Górach Izerskich jest kilka uzdrowisk z wodami mineralnymi. W czeskiej części gór tryskają zdroje we Vratislavicích nad Nisou, w Lázniach Libverda oraz opodal Nowego Miasta pod Smrkiem w dolinie Ztraceného potoka.
Po polskiej stronie granicy radoczynne szczawy (ogromna rzadkość w Polsce) występują w okolicach uskoku tektonicznego pod Świeradowem Zdrój, a wody bogate w magnez pod Czerniawą Zdrój. Być może jest ich znacznie więcej lecz są nierozpoznane. Skład mineralny świeradowskich i czerniawskich źródeł jest dość bogaty i mają właściwości lecznicze. Mimo lekkiego metalicznego posmaku są bardzo smaczne i będąc w hali spacerowej Domu Zdrojowego w Świeradowie warto spróbować kubeczek.
Warunki klimatyczne w Górach Izerskich wyróżniają je spośród innych pasm sudeckich. Wyjątkowe roczne sumy opadów osiągające nawet 1600mm i są najwyższe w Sudetach. Istotne jest to, że rozkładają się równomiernie w ciągu roku co powoduje, że Izery są nieustannie mokre i śnieżne.Pokrywa śniegowa jest wyjątkowo gruba, przeciętnie 150cm. W środkowej części pasma, tam gdzie występują rozległe zrównania - okolice Orla, Izerska Łąka, Mala jizerska louka, Velká klečová louka, okolice Rozdroża pod Cichą Równią - dochodzi nawet do 4 metrów. Z uwagi na niskie temperatury śnieg utrzymuje się bardzo długo: od listopada do maja, a zdarzają się lata kiedy to ostatnie łachy firnu topią się dopiero w czerwcu.
Rzeźba terenu oraz warunki wodne powodują zamglenia. Nocą często występują spływy zimnego powietrza z wyższych partii gór, które w zaklęśnięciach terenu utrzymuje się bardzo długo. Na Izerskiej Łące powoduje to tzw. mrozowiska, niespotykane na taką skalę w żadnym innym miejscu w Polsce.
Bardzo duże dobowe amplitudy temperatur przekraczają niejednokrotnie 25°C. Temperatura nawet w środku lata, nad ranem, czasem spada poniżej zera! To bardzo surowy klimat. Nic dziwnego, że Izerska Łąka nazywana jest przez niektórych "małą Syberią" a Jakuszyce "Jakucją" (choć to pewnie bardziej z uwagi na fonetyczne podobieństwo).
*) Dla porównania powierzchnia Wrocławia wynosi 293km2, Warszawy 518km2 a Karkonoszy 650km2 (185km2 w granicach Polski).
Tekst Arkadiusz Lipin
W Izerach ukryta jest Stacja Turystyczna Orle, pozostałość po starej hutniczej osadzie szklarskiej. Znajdziesz tu spokój górskiej osady połączonej z poszanowaniem historii. Dowiesz się więcej o wszechświecie, obcując jednocześnie z przyrodą, której niektóre okazy spotykane są niemal wyłącznie w tutaj.
Więcej na temat Gór Izerskich na stronie www.goryizerskie.pl
